Teoriopoznawcze aspekty doświadczenia estetycznego w filozofii Johna Deweya

Abstrakt

W niniejszym artykule autor przedstawia koncepcję „ogólnego wzoru badania”, re-prezentującą późne poglądy J. Deweya w zakresie teorii poznania i wskazuje w nim momenty jakościowe, odsłaniające estetyczny aspekt wszelkiego zorganizowanego ludzkiego działa-nia. Konkluzje, do których prowadzi analiza estetycznych momentów badania, pozwalają jedno-cześnie wskazać pewne teoriopoznawcze aspekty samego doświadczenia estetycznego. Chociaż ostatecznie J. Dewey przeciwstawia się radykalnym podziałom samego do-świadczenia na osobne sektory lub działy, to jednak nie czyni z doświadczenia niezmiennego monolitu. Widzi w nim całość, różnicującą się w swoim rozwoju. Pośród wyróżnionych typów doświadczenia zaś, wskazuje wyraźnie na modus estetyczny, jako ten, który pozwala przeżyć doświadczenie właśnie w jego niepodzielnej całości i bezpośrednim charakterze, jednocze-śnie nie osuwając się całkowicie w chaotyczną materię niekontrolowanych i niepoznawalnych jakości doświadczenia pierwotnego. Sztuka więc jest ostatecznie najlepszym wyrazem istoty doświadczenia i samej natu-ry. Autor wyraża przekonanie, że dzięki tak wyróżnionej pozycji doświadczenia estetycznego, późne naturalistyczne poglądy J. Deweya mogą jawić się jako panestetyzm.