WPŁYW PANDEMII COVID-19 NA WYBRANE ASPEKTY FUNKCJONOWANIA DZIECI I MŁODZIEŻY (W PERSPEKTYWIE POLSKICH I MIĘDZYNARODOWYCH BADAŃ EMPIRYCZNYCH)
DOI:
https://doi.org/10.34813/19coll2023Słowa kluczowe:
pandemia COVID-19, dzieci, młodzież, skutki pandemii COVID-19Abstrakt
Celem artykułu jest próba ukazania wpływu pandemii COVID-19 na wybrane aspekty funkcjonowania dzieci i młodzieży. Opracowanie stanowi odpowiedź na pytania: jaki jest wpływ pandemii na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży; relacje wewnątrzrodzinne oraz proces edukacji zdalnej? Artykuł ma charakter przeglądowy i stanowi rezultat kwerendy literatury przedmiotu.
Dzieci i młodzież są najbardziej wrażliwymi kategoriami społecznymi, które już odczuwają skutki kryzysu w związku z pandemią COVID-19. Chociaż nie znajdują się w grupie ryzyka, to jednak na co dzień doświadczają skutków psychologicznych związanych z pewną destabilizacją codziennej rutyny, izolacją od znajomych i rówieśników, ograniczoną możliwością realizacji swoich zainteresowań i hobby poza domem, spowodowaną lockdownem, oraz utraty poczucia bezpieczeństwa. Skutki te mogą trwać latami i wpłynąć na ich dalsze szanse edukacyjne oraz szerzej – życiowe (zatrudnienie, przyszłe zarobki, zdrowie). Dodatkowo w czasie lockdownu, dzieci i młodzież mogą stać się ofiarami przemocy domowej (fizycznej, psychicznej, seksualnej). Pandemia ujawniła również słabe ogniwa edukacji zdalnej: trudności szkół z przystosowaniem się do nowego środowiska nauczania, braki zarówno wśród nauczycieli, jak i uczniów w wyposażeniu w odpowiedni sprzęt komputerowy i sieć internetową, pogłębienie się istnieją- cych nierówności edukacyjnych, zwłaszcza mając na uwadze uczniów z mniej uprzywilejowanych śro-dowisk społecznych.
Bibliografia
Allen-Ebrahimian, B. (2020). China’s domestic violence epidemic. Axios. https://www.axios.com/china-domestic-violencecoronavirusquarantine-7b00c3ba-35bc-4d16-afdd-b76ecfb28882.html.
Aristovnik, A., Kerži,D., Ravšelj, D., Tomaževic, N., Umek, L. (2020). Impacts of the COVID-19 pandemic on life of higher education students: a global perspective. Sustainability, 12, 8438, 1–34. https://doi.org/10.3390/su12208438.
Bigaj, M., Dębski, M. (2020). Subiektywny dobrostan i higiena cyfrowa w czasie edukacji zdalnej. W: G. Ptaszek, G. D. Stunża, J. Pyżalski, M. Dębski, M. Bigaj (red.), Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami? (75–111).Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bhopal, S., Bagaria, J., Bhopal, R. (2020). Children’s mortality from COVID-19 compared with all-deaths and other relevant causes of death: epidemiological infor-mation for decision-making by parents, teachers, clinicians and policymakers. Public Health, 185, 19–20. https://doi:10.1016/j.puhe.2020.05.047.
Brown, S. M., Doom, J. R., Lechuga-Peña, S., Watamura, S. E., Koppels, T. (2020). Stress and parenting during the global COVID19 pandemic. Child Abuse & Neglect, 1–14. https://doi:10.31234/osf.io/ucezm.
Buchner, A., Majchrzak, M., Wierzbicka, M. (2020). Edukacja zdalna w czasie pan-demii. Raport z badań. Centrum Cyfrowe. https://centrumcyfrowe.pl/wp-con-tent/uploads/sites/16/2020/05/ Edukacja_ zdalna_ w_czasie_pandemii.pptx-2.pdf.
Castagnoli, R., Votto, M., Licari, A., Brambilla, I., Bruno, R., Perlini, S., Rovida, F., Baldanti, F., Marseglia, G.L. (2020). Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) infection in children and adolescents: a systematic review. JAMA Pediatrics, 174(9), 882–889. https://doi:10.1001/jamapediatrics.2020.1467.
Charpignon, M. L, Ontiveros, J., Sundaresan, S., Puri, A., Chandra, J., Mandl, K. D., Majumder, M. S. (2022). Evaluation of Suicides Among US Adolescents During the COVID-19 Pandemic. JAMA Pediatrics, 25, 1–2. https://doi:10.1001/jamapediat-rics.2022.0515.
Di Pietro, G., Biagi, F., Costa, P., Karpiński, Z., Mazza, J. (2020). The likely impact of COVID-19 on education: Reflections based on the existing literature and international datasets, EUR 30275 EN. Publications Office of the European Union, JRC121071. https://doi:10.2760/126686.
Dong, Y., Mo, X., Hu, Y., Qi, X., Jiang, F., Jiang, Z., Tong, S. (2020). Epidemiolog-ical characteristics of 2143 pediatric patients with 2019 coronavirus disease in China. Pediatrics Citation, 1–16. http://dx.doi.org/10.1542/peds.2020-0702.
Donker, M. H., Mastrotheodoros, S., Branje, S. (2020). Development of parent-ado-lescent relationships during the COVID-19 pandemic: the role of stress and coping. PsyArXiv Preprints, 1–42. https://doi.org/10.31234/osf.io/urmt9.
Drozdowski, R., Frąckowiak, M., Krajewski, M., Kubacka, M., Luczys, P., Modrzyk, A., Rogowski, Ł., Rura, P., Stamm, A. (2020). Życiecodzienne w czasach pandemii. Raport z drugiego etapu badań. Wydział Socjologii UAM. http://socjolo-gia.amu.edu.pl/images/pliki/Zycie_codzienne_w_czasach_pandemii._Ra-port_z_drugiego_etapu_badan_wersja_pełna.pdf.
Duby, Z., Bunce, B., Fowler, Ch., Bergh, K., Jonas, K., Dietrich, J. J., Govindasamy, D., Kuo, C., Mathews, C. (2022). Intersections between COVID-19 and socio-eco-nomic mental health stressors in the lives of South African adolescent girls and young women. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 16(23), 1–16. https://doi.org/10.1186/s13034-022-00457-y.
Duszyński, J., Afelt, A., Ochab-Marcinek, A., Owczuk, R., Pyrć, K., Rosińska, M., Rychard, A., Smiatacz, T. (2020). Zrozumieć COVID-19. Polska Akademia Nauk. https://informacje.pan.pl/images/2020/opracowanie-covid19-14-09-2020/ ZrozumiecCovid19_opracowanie_PAN.pdf.
Ellis, W. E., Dumas, T. M., Forbes, L. M. (2020). Physically isolated but socially connected: Psychologicaladjustment and stress among adolescents during the initial COVID-19 crisis. Canadian Journal of Behavioural Science/Revue canadienne des sciences du comportement, 52(3), 177–187. https://doi.org/10.1037/cbs0000215.
Fioretti, C., Palladino, B. E., Nocentini, A., Menesini, E. (2020). Positive and negative experiences of living in COVID-19 pandemic: analysis of Italian adolescents’ narra-tives. Frontiers in Psychology, 11, 1–11. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.599531.
Gambin, M., Woźniak-Prus, M., Sękowski, M., Cudo, A., Pisula, E., Kiepura, E., Boruszak-Kiziukiewicz, J., Kmita, G. (2020). Factors related to positive experiences in parent-child relationship during the COVID-19 lockdown. The role of empathy, emotion regulation, parenting self-efficacy and social support. Family Process, e12856. https://doi:10.31234/osf.io/yhtqa.
Gambin, M., Sękowski, M., Woźniak-Prus, M., Wnuk, A., Oleksy, T., Cudo, A., Han-sen, K., Huflejt-Łukasik, M., Kubicka, K., Łyś, A. E., Gorgol, J., Holas, P., Kmita, G., Łojek, E., Maison, D. (2021). Generalized anxiety and depressive symptoms in various age groups during the COVID-19 lockdown in Poland. Specific predictors and differences in symptoms severity. Comprehensive Psychiatry, 105, 1–10. https://doi: 10.1016/j.comppsych.2020.152222.
Geweniger, A., Barth, M., Haddad, A. D., Högl, H., Insan, S., Mund, A., Langer, T. (2022). Impact of the COVID-19 pandemic on mental health outcomes of healthy chil-dren, children with special health care needs and their caregivers–results of across-sec-tional study. Frontiers in Pediatricts, 10, 1–11. https://doi: 10.3389/fped.2022.759066.
Griffith, A. K. (2020). Parental burnout and child maltreatment during theCOVID-19pandemic. Journal of Family Violence, 1–7. https://doi.org/10.1007/s10896-020-00172-2.
Gruber, J., Prinstein, M. J., Clark, L. A., Rottenberg, J., Abramowitz, J. S., Albano, A. M., Aldao, A., Borelli, J. L., Chung, T., Davila, J., Forbes, E. E., Gee, D. G., Hall, G. C. N., Hallion, L. S., Hinshaw, S. P., Hofmann, S. G., Hollon, S. D., Joormann, J., Kazdin, A. E., Klein, D. N., La Greca, A. M., Levenson, R. W., MacDonald, A. W., III, McKay, D., McLaughlin, K. A., Mendle, J., Miller, A. B., Neblett, E. W., Nock, M., Olatunji, B. O., Persons, J. B., Rozek, D. C., Schleider, J. L., Slavich, G. M., Teachman, B. A., Vine, V., Weinstock, L. M.(2020). Mental Health and Clinical PsychologicalScience in the Time of COVID-19: Challenges, Opportunities, and a Call to Action. American Psychologist, 76(3), 409–426. http://dx.doi.org/10.1037/amp0000707.
Grzelak, Sz., Kolbowska, E., Łuczka, M., Trafny, M., Grzelak, A. (2020). Młodzież w czasie epidemii. Wyniki sondażu „AKCJA NAWIGACJA –chroń siebie, wspieraj innych”. Instytut Profilaktyki Zintegrowanej.
Grzelak, Sz., Żyro, D. (2021). Jak wspierać uczniów po roku epidemii? Wyzwania irekomendacjedla wychowania, profilaktyki i zdrowia psychicznego. Instytut Profi-laktyki Zintegrowanej.
Hafstad, G. S., Sætren, S. S., Wentzel-Larsen, T., Augusti, E. M. (2020). Longitudinal Change in Adolescent Mental Health During the COVID-19 Outbreak –A Prospective Population-Based Study of Teenagers in Norway. Social Science Research Net-work. The Lancet, D-20-02323, 1–19. https://doi.org/10.2139/ssrn.3727297.
Hill, R.M., Rufino, K., Kurian, S., Saxena, J., Saxena, K., Williams, L. (2021). Suicide ideation and attempts in a pediatric emergency department before and during COVID-19. Pediatrics, 147(3), e2020029280, 1–6. https://doi.org/10.1542/peds.2020-029280.
Hiraoka, D., Tomoda, A. (2020). The relationship between parenting stress and schoolclosures due to the COVID-19 pandemic. Psychiatryand Clinical Neurosciences, 74(9), 497–498. https://doi.10.1111/pcn.13088.
Iqbal, S. A., Azevedo, J. P., Geven, K., Hasan, A., Patrinos, H. A. (2020). We should avoid flattening the curve in education –Possible scenarios for learning loss during the school lockdowns. World Bank.
Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. Dz. U. z dnia 23 grudnia 1991 r.
Kułak-Bejda, A., Waszkiewicz, N., Bejda, G., Krajewska-Kułak, E. (2020). Aspekt psychologiczny epidemii/pandemii. W: E. Krajewska-Kułak, C. Łukaszuk, J. Fiłon, A. Guzowski (red.), Życie w cieniu pandemii. Aspekty medyczne, etyczne i społeczne (51–73). Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum.
Kurz, D., Braig, S., Genuneit, J., Rothenbacher, D. (2022). Lifestyle changes, mental health, and health-related quality of life in children aged 6–7 years before and during the COVID-19 pandemic in South Germany. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 16(20), 1–10. https://doi.org/10.1186/s13034-022-00454-1.
Li, J. B., Dou, K., Liu, Z. H. (2022). Profiles of positive changes in life outcomes over the COVID-19 pandemic in Chinese adolescents: the role of resilience and men-tal health consequence. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 16(13), 1–11. https://doi.org/10.1186/s13034-022-00451-4.
LIBRUS (2020). Nauczanie zdalne. Jak wygląda w naszych domach? Raport z badania ankietowego. https://files.librus.pl/articles/00pic/20/04/09/librus/a_librus_ra-port_ nauka_zdalna_LS_LR_raport.pdf.
Magson, N. R., Freeman, J. Y. A., Rapee, R. M., Richardson, C. E., Oar, E. L., Fardouly, J. (2021). Risk and Protective Factors for Prospective Changes in Adoles-cent Mental Health during the COVID-19 Pandemic. Journal of Youth and Adolescence, 50, 44–57. https://doi.org/10.1007/s10964-020-01332-9.
Makaruk, K., Włodarczyk, J., Szredzińska, R. (2020). Negatywne doświadczenia mło-dzieży w trakcie pandemii. Raport z badań ilościowych. Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
Marchetti, D., Fontanesi, L., Mazza, C., Di Giandomenico, S., Roma, P., Verrocchio, M. C. (2020). Parenting-related exhaustion during the Italian COVID-19 lockdown. Journalof Pediatric Psychology, 45(10), 1114–1123. https://doi.org/10.1093/jpepsy/ jsaa093.
Morgül, E., Kallitsoglou, A., Essau, C. (2020). Psychological effects of the COVID-19 lockdown on children and families in the UK. Revista de Psicología Clínica con Niños y Adolescentes, 7(3), 42–48. https://doi.org/10.21134/rpcna.2020.mon.2049.
National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC). (2020). Coronavirus (COVID-19) and keeping children safe from abuse. https://www.nspcc.org.uk/keepingchildren-safe/reporting-abuse/coronavirus-abuse-neglectvulnerable-children/.
Niezgoda, M. (2014). Młodzież. Kłopotliwa kategoria socjologiczna. W: P. Długosz, M. Niezgoda, S. Solecki (red.), Młodzież w społeczeństwie ryzyka(13–34). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Peterman, A., Potts, A., O’Donnell, M., Thomson, K., Shah, N., Oertelt-Prigione, van Gelder (2020). Pandemics and violence against women and children. Working Paper 528.Centre for Global Development. https// www.cgdev.org/publication/pandemics-and-violence-against-women-and-children.
Plebańska, M., Sieńczewska, M., Szyller, A. (2020). Edukacja zdalna w czasach COVID-19. Raport z badania. Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego. https://files.librus.pl/articles/00pic/20/07/09/librus/a_nauczanie_zdalne_ oczami_nauczycieli_i_uczniow_RAPORT.pdf.
Prime, H., Wade, M., Browne, D. T. (2020). Risk and resilience in family well-being during the COVID-19 pandemic. American Psychologist, 75(5), 631–643. https://doi.org/10.1037/amp00 00660.
Pyżalski, J. (2020a). Ważne relacje uczniów i nauczycieli w czasie edukacji zdalnej. W: G. Ptaszek, G. D. Stunża, J. Pyżalski, M. Dębski, M. Bigaj, Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami? (112–123). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pyżalski, J. (2020b). Zmiany w zakresie czasu poświęcane wybranym aktywnościom w czasie pandemii. W: G. Ptaszek, G. D. Stunża, J. Pyżalski, M. Dębski, M. Bigaj, Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami? (124–133). Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pyżalski, J. (2021). Zdrowie psychiczne i dobrostan młodych ludzi w czasie pandemii COVID-19 –przegląd najistotniejszych problemów. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 20(2), 92–115.
Pyżalski, J., Walter, N. (2021). Edukacja zdalna w czasie pandemii COVID-19 w Polsce – mapa głównych szans i zagrożeń. Przegląd i omówienie wyników najważniej-szych badań związanych z kryzysową edukacją zdalną w Polsce. Wydział Studiów Edukacyjnych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. https://operon.pl/Eduka-cja_zdalna_w_czasie_pandemii_COVID-19.pdf.
Rania, N., Coppola, I., Lagomarsino, F., Parisi, R. (2022). Family well-being during the COVID-19 lockdown in Italy: Gender differences and solidarity networks of care. Child & Family Social Work, 27(1), 1–10. https://doi.org/10.1111/cfs.12867.
Ravens‑Sieberer, U., Kaman, A., Erhart,M., Devine, J., Schlack, R., Otto, Ch. (2021). Impact of the COVID‑19 pandemic on quality of life and mental health in children and adolescents in Germany. European Child&Adolescent Psychiatry, 1–12. https://doi.org/10.1007/s00787-021-01726-5.
Reuters News Agency (2020). As domestic abuse rises in lockdown, France to fund hotel rooms. Aljazeera.https://www.aljazeera.com/news/2020/03/domestic-abuse-rises-lockdown-france-fundhotel-rooms-200331074110199.html.
Shekerdemian, L. S., Mahmood, N. R., Wolfe, K. K., Riggs, B. J., Ross, C. E., McKi-ernan, C. A., Heidemann, S. M., Kleinman, L. C., Sen, A. I., Hall, M. W., Priestley, M. A., McGuire, J. K., Boukas, K., Sharron, M. P., Burns, J. P. (2020). Characteristics and outcomes of children with coronavirus disease 2019 (COVID-19) infection ad-mitted to US and Canadian pediatric intensive care units. JAMA Pediatrics, 174(9), 868–873. https://doi:10.1001/jamapediatrics.2020.1948.
Tanaka, T., Okamoto, S. (2021). Increase in suicide following an initial decline during the COVID-19 pandemic in Japan. Nature Human Behaviour, 5(2), 229–238. https://doi.org/10.1038/s41562-020-01042-z.
Tormey, R., Sarrade, I., Jermann, P. (2020). Online Learning Experience Question-naire. Teaching Support and Center for Digital Education, EPFL.
UNESCO. (2020). Covid-19 impact on education. https://en.unesco.org/covid19/ed-ucationresponse.
Vaterlaus, J. M., Shaffer, T., Patten, E. V., Spruance, L. A. (2021). Parent–child re-lationships and the COVID‐19 pandemic: an exploratory qualitative study with par-ents in early, middle, and late adulthood. Journal of Adult Development, 28, 251–263. https://doi.org/10.1007/s10804-021-09381-5.
Wagers, S. (2020). Domestic violence growing in wake of coronavirus outbreak. The Conversation. https://theconversation.com/domestic.
Walker, D., Tolentino, V. (2020). COVID-19: the impact on pediatric emergency care. Pediatric Emergency Medicine Practice, 17, 1–27.
Waters, L., Allen, K. A., Arslan, G. (2020). Stress-related Growth in Adolescents Returning to School after COVID-19 SchoolClosure. OSF Preprints. https://doi.org/10.31219/osf.io/ud7cz.
Yunus, W. M. A. W. M., Kauhanen, L., Sourander, A., Brown, J. S. L., Peltonen, K., Mishina, K., Lempinen, L., Bastola, K., Gilbert, S., Gyllenberg, D. (2022). Registered psychiatric service use, self-harm and suicides of children and young people aged 0–24 before and during the COVID-19 pandemic: a systematic review. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 16(15), 1–13. https://doi.org/10.1186/s13034-022-00452-3.
Zachariah, P., Johnson, C. L., Halabi, K. C., Ahn, D., Sen, A. I., Fischer, A., Banker, S. L., Giordano, M., Manice, C. S., Diamond, R., Sewell, T. B., Schweickert, A. J., Babineau, J. R., Carter, R. C., Fenster, D. B., Orange, J. S., McCann, T. A., Kernie, S. G., Saiman, L. (2020). Epidemiology, clinical features, and disease severity in pa-tients with coronavirus disease 2019 (COVID-19) in a children’s hospital in New York City. JAMA Pediatrics, 174(10), 1–7. https://doi:10.1001/jamapediatrics.2020.2430.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Elżbieta Subocz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
