OSOBOWOŚCIOWE KORELATY KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH NIELETNICH PRZEBYWAJĄCYCH W MŁODZIEŻOWYCH OŚRODKACH WYCHOWAWCZYCH
DOI:
https://doi.org/10.34813/18coll2023Słowa kluczowe:
lęk, samoocena, poczucie kontroli, kompetencje społeczne, resocjalizacja nieletnichAbstrakt
Celem zaprezentowanych w artykule badań było ustalenie osobowościowych korelatów posiadanych przez wychowanków MOW kompetencji społecznych. W związku z tym do pomiaru zmiennych zastosowano następujące wystandaryzowane narzędzia – Skalę samooceny SES, Skalę jawnego niepokoju SJN, kwestionariusz do określenia poczucia umiejscowienia kontroli KBPK oraz Kwestionariusz umiejętności społecznych ART. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego w 2019 roku na grupie 530 wychowanków z 12 losowo wybranych młodzieżowych ośrodków wychowawczych w kraju. Prezentowane w artykule rezultaty stanowią część większego projektu badawczego poświęconego psy- chospołecznym uwarunkowaniom rozwoju kompetencji społecznych w procesie resocjalizacji nieletnich. Uzyskane wyniki wskazują, że badanych wychowanków charakteryzuje wysokie natężenie leku, niska samoocena oraz zewnętrzne poczucie umiejscowienia kontroli. Ustalono, że poziom rozwoju kompetencji społecznych koreluje jedynie z poczuciem umiejscowienia kontroli, natomiast nie zachodzą istotne statystycznie związki z natężeniem odczuwanego lęku oraz poziomem samooceny.
Bibliografia
Adams, C. (2005). Social Communication Intervention for School-Age Children: Rationale and Description. Semin Speech Lang, 26(3), 181–188.
Anderson, A., Hattie, J., Hamilton, R. J., (2005). Locus of control, self-efficacy, and motivation in different schools: is moderation the key to success? Educational Psy-chology, 25(5), 517–535.
Argyle, M. (1999). Zdolności społeczne. W: S. Mosciovici, (red.), Psychologia społeczna w relacji ja inni (77–104).WSiP.
Austin, E. J., Saklofske, D. H., Egan, V. (2005). Personality, Well-being and health correlates of trait emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 38, 547–558.
Bandach, M. (2013). Trening umiejętności społecznych jako forma podnoszenia kompetencji społecznych, Economics and Management, 4,82–97.
Baran, B., Bielawiec, A., (1994). Osobowość nieletnich przebywających w placówkach resocjalizacyjnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Barani, K. (2006). Poczucie umiejscowienia kontroli a styl adaptacji w pierwszej klasie gimnazjum. Psychologia Rozwojowa, 11(3), 123–133.
Bartkowicz, Z. (2013). Agresywność, kompetencje społeczne i samoocena resocjalizowanych nieletnich a ich przestępczość w okresie dorosłości. UMCS.
Bartkowicz, Z. (2018). Kompetencje społeczne w kontekście procesu wykolejenia iresocjalizacji. W: W. Ambrozik, A. Kieszkowska, K. Sawicki (red.), Współczesne dylematy resocjalizacyjne. W stronę twórczej resocjalizacji. Księga jubileuszowa de-dykowana profesorowi Markowi Konopczyńskiemu (293–303). Impuls.
Bartkowicz, Z. Wojnarska, A. (2013). Poprawa funkcjonowania społecznego nielet-nich resocjalizowanych w ośrodkach kuratorskich. W: Z. Bartkowicz, A. Wojnarska, A. Węgliński (red.), Efektywność resocjalizacji nieletnich w warunkach wolnościowych(33–65). UMCS.
Bielecka, J. (2006). Podstawowe cechy osobowości a poziom kompetencji społecz-nych studentów-doniesienia z badań. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia, XIX, 51–59.
Bjornebekk, G., Howard, R. (2012). Subtypes of angry aggressionin antisocial youth: relationship with self-reported delinquency and teachers’perception of social competence and emotional/behavioral problems. Personality and Individual Differ-ences, 53, 312–316.
Borecka-Biernat, D. (2007). Agresywna strategia radzenia sobie młodzieży w społecznych sytuacjach trudnych a poczucie umiejscowienia kontroli oraz jej uzależnienie od postaw rodzicielskich. Prace Naukowe AJD.Pedagogika, 16, 117–132.
Cherniss, C. (2002).Emotional intelligence and the good community. American Yournal of Community Psychology, 30, 1–11.
Coiro, M. J., Kotchick, B. A., Preis, J. (2016). Youth social skills groups: a training platform for promoting graduate clinician interprofessional competence. Journal of Interprofessional Education & Practice, 4, 89–92.
Drwal, D. (1978). Poczucie kontroli jako wymiar osobowości –podstawy teore-tyczne, techniki badawcze i wyniki badań. W: L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii(310–311). PWN.
Engelberg, E., Sjoberg, L. (2004). Emotional intelligence, affect intensity, and social adjustment. Personality and Individual Differences, 37, 533–542.
Extremera, N., Fernandez-Berrocal, P. (2005). Perceived emotional intelligence and life satisfaction: predictive and incremental validity using Trait Meta-Mood Scale. Personality and Individual Differences, 39, 937–948.
Filipiak, S., Łubianka, B. (2019). Poczucie kontroli w okresie wczesnej adolescencji wśród uczniów z dwóch etapów edukacji. Psychologia Rozwojowa, 24(1),85–96.
Frost, D. E. (2003). The Psychological Assessment of emotional intelligence. W: J. C.Thomas, M. Hersen, (eds.), Comprehensive handbook of Psychological Assessment (203–215). Jon Wiley and Sons Inc.
Gaszczyńska-Płuciennik, M. (2004). Obraz własnej osoby młodzieży nieprzystosowanej społecznie. Opieka –Wychowanie –Terapia, 3–4, 9–14.22.
Gertis, L., Derksen, J. J. L., Verbruggen, A.B., Katzko, M. (2005). Emotional intelligence profiles of nurses caring for people with severe behaviour problems. Persona-lity and Individual Differences, 38, 33–43.
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Media Rodzina.
Greenspan, S. (1981). Defining childhood social competence: a proposed working model. W: B. K. Keogh (ed.), Advances in special education(1–39). JAI Press.
Jakubowska, U. (1996). Wokół pojęcia „kompetencja społeczna” –ujęcie komunikacyjne. Przegląd Psychologiczny, 39, 29–40.
Krasowicz, G., Kurzyp-Wojnarska, A. (1990). Kwestionariusz do badania poczucia umiejscowienia kontroli. Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Kulas, H. (1998). Rozwój poczucia kontroli u dzieci w wieku szkolnym. Psychologia Wychowawcza, 3, 219–228.
Kupiec, H. (2012). Rozwijanie kompetencji społecznych nieletnich a klimat wychowawczy placówki resocjalizacyjnej. Resocjalizacja Polska, 3, 383–398.
Kupiec, H. (2013). Samokontrola zachowań a natężenie lęku u wychowanków placówek resocjalizacyjnych. Resocjalizacja Polska, 4, 243–255.
Kupiec, H. (2014). Płeć jako moderator samooceny młodzieży dostosowanej i niedostosowanej społecznie. Resocjalizacja Polska,7, 117–134.
Kupiec, H. (2016).Lęk i agresja jako katalizatory ekskluzji społecznej wychowanków placówek resocjalizacyjnych, Środa Wielkopolska. W: A. Knocińska, P. Frąckowiak, S. Jabłońska (red.),Pedagogika społeczna wobec problemu wykluczenia społecznego. Diagnoza –fenomenologia –rozwiązania(66–79).GSW Milenium.
Kupiec, H. (2018). Ewaluacja programu rozwijania kompetencji komunikacyjnych w resocjalizacji nieletnich. Resocjalizacja Polska, 15, 179–194.
Łaguna, M., Lachowicz-Tabaczek, K., Dzwonkowska I., (2007). Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga–polska adaptacja metody. Psychologia Społeczna, 2, 164–176.
Liberska, H. (1998). Wybrane aspekty psychologicznego funkcjonowania młodzieży wychowywanej wrodzinach pełnych i niepełnych. Roczniki Socjologii Rodziny, X, 231–246.
Lopes, P. N., Salovey, P., Straus, R. (2003). Emotional intelligence, personality and the Perceived quality of social relationship. Personality and Individual Differences, 35, 641–658.
Matczak, A. (2005). Uwarunkowania inteligencji emocjonalnej i kompetencji społecznych-emocjonalnych. Raport końcowy z realizacji projektu 2 H01 F 062 23 w latach 2002–2005. Tekst niepublikowany.
Matczak, A. (2007). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych. Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
McFall, R M. (1982). Areview and reformulation of the concept of social skills. Behavioral Assessment,4, 1–33.
McGinnis, E., Goldstein, A. P. (2001). Skillstreaming. Kształtowanie umiejętności ucznia. Nowestrategie i perspektywy nauczania umiejętności prospołecznych. Kato-licka Fundacja Pomocy Osobom Uzależnionym i Dzieciom KARAN.
Murray, G., Judd, F., Jackson, H., Fraser, C., Komiti, A., Hodgins, G., Pattison, P., Humphreys, J., Robins, G. (2005). The fivefactor model and accessibility/remote-ness: novel evidence for person-environment interaction. Personality and Individual Differences,39(4), 715–725.
Palmer, B., Donaldson, C., Stough, C. (2002). Emotional intelligence and life satisfaction. Personality and Individual Differences, 33, 1091–1100.
Piaget, J. (1974). Understanding Causality. New York: Norton.
Potocka –Hoser, A. (1985). Aktywiści organizacji społecznych i politycznych w z-kładzie przemysłowym. Ossolineum.
Rola, J., Pisula, E., (1993). Style radzenia sobie ze stresem rodziców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym i z zespołem Downa. Zdrowie Psychiczne, 3–4, 94–101.
Rotter, J. B. (1966). General expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80, 1–28.
Schutte, N. S., Malouff, J. M., Simunek, M., McKenley, J., Hollander, S. (2002). Characteristic emotional intelligence and emotional well-being. Cognition and Emotion, 16, 769–785.
Sęk, H. (1983). Podstawy psychoprofilaktyki. Przegląd Psychologiczny, (1)28, 91–92.
Siemionow, J. (2011). Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Difin.
Sitarczyk, M. (2005). Nieletni sprawcy zabójstw. Sylwetki psychologiczne.UMCS.
Sitarczyk, M. (2008). Poziom lęku i neurotyzmuu nieletnich sprawców przestępstw. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin –Polonia, XXI, 65–78.
Skibińska, B. (2017). „Skazani na samotność?” O konsekwencjach izolacji społecznej w wybranych jej kontekstach. Studia Edukacyjne, 44, 265–284.
Smółka, P. (2008). Kompetencje społeczne. Metody pomiaru i doskonalenia umiejętności interpersonalnych. Wolters Kluwer Polska –Oficyna.
Staniaszek, M. (2018). Diagnoza klimatu społecznego młodzieżowych ośrodków wychowawczych w Polsce. Studia Pedagogica Ignatiana, 21(1),175–197. DOI: 0.12775/Spi.2018.1.008.
Stepp, S. D., Pardini, D. A., Loeber, R., Morrois, N. A. (2011). The relation between adolescent social competence and young adult delinquency and educational attain-ment among at-risk youth: the mediating role of peer delinquency. The Canadian Journal of Psychiatry, 56(8), 457–465.
Szmigielska, B. (1981). Spostrzeganie związku pomiędzy własnym działaniem a jego następstwami przez dzieci w wieku szkolnym. Psychologia Wychowawcza, 4, 469–79.
Szymczak, M.(1981). Słownik języka polskiego. Warszawa: PWN.
Tomorowicz, A. (2011). Struktura kompetencji społecznych w ujęciu interakcyjnym. Psychiatria, 8(3), 91–96.
Trempała, J. (2001). Dwa przełomy w badaniach nad rozwojem psychicznym człowieka. Przegląd Psychologiczny, 44, 85–92.
Van Rooy, D. L., Viswesvaran, C. (2004). Emotional intelligence: A meta-analytic investigation of predictive validity and nomological net. Journal of Vocational Be-havior, 65, 71-–95.
Vermeiren, R., Bogaerts, J., Ruchkin, V., Deboutte, D., Schwab-Stone, M. (2004). Subtypes of self-esteem and self-concept in adolescent violent and property offenders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 2, 405–411.
Warchał, M. (2017). Poczucie umiejscowienia kontroli (LOC) jako determinant sukcesu edukacyjnego uczniów z trudnościami szkolnymi. W: M. Hemeniuk, I. Paszenda, W. Żłobicki (red.), Sukces jako zjawisko edukacyjne(221–229). Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wojnarska, A. (2013). Kompetencje komunikacyjne nieletnich. UMCS.
Wolska, A. (2002). Model czynników ryzyka popełnienia przestępstwa agresywnego. Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wysocka, E. Ostafińska-Molik, B. (2016). „Podobnie niedostosowani, a mimo to różni”. Polaryzacje samooceny w grupie wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych i socjoterapeutycznych. Studia Edukacyjne, 39, 307-329.
Zwierzyńska, E, Matuszewski, A. (2007). Skala Jawnego Niepokoju Jaki Jesteś Elżbiety Skrzypek, Mieczysława Choynowskiego. Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Hubert Kupiec, Monika Zięciak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
