WYPĘDZENIE Z KULTUROWEGO DZIECIŃSTWA. REFLEKSJA W KONTEKŚCIE KONCEPCJI ZAKORZENIENIA
DOI:
https://doi.org/10.34813/21coll2023Słowa kluczowe:
wypędzenie, kulturowe dzieciństwo, śląskie/ śląsko-niemieckie dzieciństwo, zakorzenienie, wykorzenienie, Śląsk, Horst BienekAbstrakt
Egzemplifikacją autorka uczyniła dzieciństwo śląskie/śląsko-niemieckie Horsta Bienka, który spędził je na Górnym Śląsku. Śląsk – jak i jego region, czyli Górny Śląsk – to przestrzeń o skomplikowanej historii, którą determinowała bezwzględna polityka granic. Szczególnie w XX w. jej konsekwencje okazały się dotkliwe dla Ślązaków jako grupy etnicznej. Wiek XX to okres w historii Górnego Śląska, w którym Polska i Niemcy politycznie i militarnie ścierały się w konflikcie o Śląsk. W efekcie, narzucone zostały Śląskowi określone narracje obconarodowe i w ich wyniku Ślązak mógł być już tylko Polakiem albo Niemcem. Śląskość Ślązaka była jedynie tożsamościowym terenem do zagospodarowania czy też swoistym aktywem politycznym w osiagnięciu założonego dążenia.
Celem artykułu jest rozpoznanie dwóch spraw. Po pierwsze tego, jak w tym skomplikowaniu Śląska kształtowało się kulturowe dzieciństwo w jego wymiarze śląskim/śląsko-niemieckim. Przedmiotem analizy autorka uczyniła wybrane biograficzne teksty Horsta Bienka, niemieckiego Ślązaka, który – jako dziecko – doświadczył tragedii wypędzenia z dzieciństwa i z ojczyzny / z Górnego Śląska. Po drugie, autorka podjęła próbuję zrozumienia kulturowego dzieciństwa (śląskiego/śląsko-niemieckiego dzieciń- stwa) w kontekście koncepcji zakorzenienia Simone Weil, która została wzmocniona myśleniem Hannah Arendt o człowieku „nowym z urodzenia”.
Bibliografia
Arendt, H. (1994a). Kryzys edukacji. W: H. Arendt, Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej (s. 209–232). Fundacja Aletheia.
Arendt, H. (1994b). Prawda i polityka. W: H. Arendt, Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej (s. 267–308). Fundacja Aletheia.
Arendt, H. (2000). Kondycja ludzka. Fundacja Aletheia.
Barthes, R. (1968). Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań. Pamiętnik Literacki, 59(4), 327–359.
Bienek, H. (1991). Brzozy i wielkie piece. Dzieciństwo na Górnym Śląsku. Wydawnictwo „Wokół nas”.
Bienek, H. (1993). Podróż w krainę dzieciństwa. Spotkanie ze Śląskiem. Wydawnictwo „Wokół nas”.
Bienek, H. (1994). Opis pewnej prowincji. Wydawnictwo „ATEXT”.
Bienek, H. (1995). Gliwickie dzieciństwo. Wydawnictwo „Miniatura”.
Bienek, H. (2000). Stopniowe zamieranie krzyku. Wydawnictwo „Wokół nas”.
Bienek, H. (2008). Pierwsza polka. Dom Współpracy Polsko Niemieckiej, Wydawnictwo „Wokół nas”.
Čolović, I. (2001). Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
Heidegger, M. (1977). Budować, mieszkać, myśleć. W: M. Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane (s. 316–344). Wydawnictwo „Czytelnik”.
Kożyczkowska, A. (2020a). Czyj jest Śląsk. Refleksja o pograniczu śląsko-niemieckim. Edukacja Międzykulturowa, 2(13), 161–176. http://doi.org/10.15804/em.2020.02.08
Kożyczkowska, A. (2020b). Śląskość jako etniczność: refleksja o pograniczu polskości i ślą- skości. Edukacja Międzykulturowa, 1(12), 52–71. http://doi.org/10.15804/em.2020.01.02
Kożyczkowska, A. (2022). (Nie)Polak, (nie)Niemiec – Ślązak, czyli o rozpoznaniu własnej etnicz- ności. Edukacja Międzykulturowa, 1(16), 39–49. DOI: http://doi.org/10.15804/em.2022.01.02 Nikitorowicz, J. (2005). Mikroświat dziecka w ustawicznym procesie kreowania tożsamości.Problemy Wczesnej Edukacji, 2(2), 23–30.
Szczepska-Pustkowska, M. (2020). „Dzieci naznaczone śmiercią”, czyli o dziecięcej tożsamości (tragicznie) zerwanej w świetle koncepcji zniewolonego dzieciństwa. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika, XL(2), 57–86. http://doi.org/10.12775/AUNC_PED.2020.012 Szramek, E. (1934). Śląsk jako problem socjologiczny. Próba analizy. K. Miarka spółka wyd. z ogr. por. w Mikołajowie.
Sztompka, P. (2006). Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Weil, S. (1961). Zakorzenienie. W: S. Weil, Zakorzenienie i inne fragmenty. Wybór pism (s. 175–316). Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Adela Kożyczkowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
