Uniwersytet jako przestrzeń ścierających się dyskursów. Strategie i taktyki przetrwania w dobie pandemii COVID-19

Abstrakt

Strategie i taktyki to kluczowe kategorie koncepcji praktyk codzienności Michela de Certeau (2008), które stały się podstawą analizy i interpretacji działań podejmowanych w szkołach wyższych w obliczu pandemii COVID-19. Za de Certeau przyjmujemy, że strategie to działania podejmowane przez podmioty mające władzę nad miejscem i będące w stanie regulować stosunki z zewnętrznością, np. poprzez wprowadzanie i egzekwowanie prawa, zaś taktyki przynależą tym, którzy poruszając się po nie swoim terytorium muszą podporządkowywać się władzy i prawu, ale robią to na swój sposób dokonując mniej lub bardziej aktywnych i twórczych negocjacji i interpretacji zasad, chodząc „na skróty” i obchodząc prawo, tworząc doraźne rozwiązania, selektywnie dobierając i naginając normy, etc.

Koncepcja ta pozwoliła nam przyjrzeć się problemom badawczym związanym: z „odgórnymi” i „oddolnymi” działaniami podejmowanymi w szkole wyższej wymuszonymi pandemią; ze ścieraniem się dyskursów i codziennych praktyk polegających na negocjowaniu znaczeń, zagrożeń i rozwiązań; z ustalaniem relacji nadrzędności-podporządkowania i poszukiwaniem sposobów budowania podmiotowości i sprawczości w sytuacji przedłużającego się pandemicznego kryzysu. W artykule wykorzystaliśmy wtórną analizę danych, analizę dokumentów urzędowych i zastanych raportów dotyczących funkcjonowania uczelni wyższych w czasie pandemii, wpisując w to analizę strategii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (UWM) wobec zagrożeń związanych z pandemią, odnoszącą się przede wszystkim do analizy zarządzeń i decyzji władz uniwersyteckich. Do rozpoznania taktyk wykorzystaliśmy część wyników badań ankietowych, zrealizowanych w formule online na przełomie 2021/2022 roku na próbie 172 osób – pracowników UWM, pochodzących z odpowiedzi na otwarte i półotwarte pytania, a więc wykraczające poza gotowe schematy odpowiedzi. Dzięki przeprowadzonym analizom udało się nam wyodrębnić dwa dyskursy: instytucjonalny oraz pracowniczy, w obrębie których zidentyfikowaliśmy strategię kolorów zastosowaną przez UWM oraz pracownicze taktyki kontynuacji, dostosowania się, uwzględniania oraz oporu.