O KATEGORII FUNKCJI OCENY SZKOLNEJ: OD NORMATYWNYCH ŹRÓDEŁ DO DYDAKTYCZNEGO ARTEFAKTU
DOI:
https://doi.org/10.34813/29coll2024Słowa kluczowe:
ocenianie szkolne, funkcje oceny szkolnej, pragmatyzm, heterodoksja, artefakt dydaktycznyAbstrakt
Przedmiotem analiz podjętych w artykule jest recepcja kategorii funkcji oceny szkolnej w polskiej dydaktyce. Rozważania podporządkowałam poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie dla myślenia o ocenianiu szkolnym ma trwała obecność kategorii funkcji oceny szkolnej w polskiej literaturze dydaktycznej. Celową próbę badawczą tworzą dobrane celowo teksty o ocenianiu i jego kontekstach dydaktycznych, wydane po 1955 roku. By uchwycić złożoność badanego zjawiska, posługuję się nieustrukturyzowaną strategią analizy dyskursu.
Z analiz wynika, że trwała obecność kategorii funkcji oceny szkolnej jest pochodną: (a) popularności dualnych ujęć oceniania szkolnego, utrwalonych w polskiej dydaktyce przez okres heterodoksyjnego zwalczania się paradygmatów; (b) pragmatycznego powiązania z systemowym ujęciem kształcenia, co pozwala na redukowanie złożonego charakteru oceniania szkolnego do oczywistych lub pożądanych relacji. Analiza ujawnia też stopniowe odrywanie się funkcji oceny szkolnej od jej założeń teoretycznych, prowadzące w efekcie do przekształcenia się tego pojęcia w rodzaj artefaktu dydaktycznego, który utrwala swoistą ateoretyczność myślenia o ocenieniu szkolnym.
Bibliografia
Altszuler, I. (1960). Badania nad funkcją oceny szkolnej. PZWS.
Bereźnicki, F. (2007). Dydaktyka kształcenia ogólnego. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Białek, M. (2008). Funkcje oceny szkolnej. Kieleckie Studia Teologiczne 7, 159–190.
Black, P.J., Dylan, W. (1998). Assessment and classroom learning. Assessment in Education: Principles, Policy & Practice, 1, 7–74. https://doi.org/10.1080/0969595980050102
Brookhart, S. (1993). Teachers Grading Practices: Meaning and Values. Journal of Educational Measurement, 2, 123–142. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/j.1745-3984.1993.tb01070.x
Brophy, J. (2002). Motywowanie uczniów do nauki (tłum. K. Kruszewski). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dolata, R. (2008). Szkoła – segregacje – nierówności. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. https://doi.org/10.31338/uw.9788323518143
Dweck, C. (2018). Nowa psychologia sukcesu (tłum. A. Czajkowska). Muza SA.
Earl, L. M. (2006). Assessment – A powerful lever for learning. Brock Education Journal, 1, 1–15. https://doi.org/10.26522/brocked.v16i1.29
Earl L.M., Katz S. (2005). Rethinking classroom assessment with purpose in Mind. Western Northern Canadian Protocol. https://doi.org/10.26522/brocked.v16i1.29
Frey, B. B. (2014). Modern Classroom Assessment. SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781506374536
Gołębniak, B. D. (2009). Proces kształcenia. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 857–959). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Klus-Stańska, D. (2009). Polska rzeczywistość dydaktyczna – paradygmatyczny taniec św. Wita. W: L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko (red.), Paradygmaty współczesnej dydaktyki (s. 62–73). Oficyna Wydawnicza Impuls.
Klus-Stańska, D. (2018). Paradygmaty dydaktyki. Myśleć teorią o praktyce. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Konopnicki, J. (1966). Powodzenia i niepowodzenia szkolne. PZWS.
Kopaczyńska, I. (2004). Ocenianie szkolne wspierające rozwój ucznia. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kopaczyńska, I. (2009). Ocenianie wczesnoszkolne od behawioryzmu do konstruktywizmu. Problemy Wczesnej Edukacji, 1, 90–99.
Kwieciński, Z. (1993). Mimikra czy sternik. Dramat pedagogiki w sytuacji przesilenia formacyjnego. W: Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach (s. 7–23). Wydawnictwo „Edytor”.
Liszka, K. (2001). Nauczycielskie kryteria oceniania uczniów. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Malenda, A. (2004). Ocenianie studentów w procesie kształcenia w szkole wyższej. Ars Educandi, 4, 185–200.
McMillan, J.H. (2003). Understanding and Improving Teachers’ Classroom Assessment Decision Making: Implications for Theory and Practice. Educational Measurement, Issues and Practice, 4, 34–43. https://doi.org/10.1111/j.1745-3992.2003.tb00142.x
Melosik, Z. (2003). Funkcjonalno-strukturalna interpretacja edukacji. W: T. Gmerek (red.), Edukacja i stratyfikacja społeczna (S. 79–96). Wolumin.
Mieszalski, S. (2018). O racjonalności dydaktyki jako przedmiotu nauczania i jako subdyscypliny pedagogicznej. Studia Pedagogiczne, 47, 81–93. https://doi.org/10.14746/se.2018.47.6
Niemierko, B. (2018). Jak pomagać(a nie szkodzić) uczniom ocenianiem szkolnym. Smak Słowa.
Niemierko, B. (2002). Ocenianie szkolne bez tajemnic. WSiP.
Niemierko, B. (1991). Między oceną szkolną a dydaktyką. WSiP.
Niemierko, B. (1990). Pomiar sprawdzający w dydaktyce. PWN.
Okoń, W. (1965). Proces nauczania (wyd. 5). PZWS.
Okoń, W. (1960). Przedmowa. W: I. Altszuler, Badania nad funkcją oceny szkolnej (s. 3–5). PZWS.
Parczewski, P.W. (2012). Nauczycielskie systemy oceniania. Trafność oceniania na lekcjach języka angielskiego. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Pauluk, D. (2022). Model oceniania wspierającego uczenie się i rozwój. Konteksty teoretyczne i praktyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://doi.org/10.4467/K7357.26/22.22.15769
Pawlusińska, L. (2020). Dualność oceniania w szkolnictwie polskim. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Peräkylä, A. (2009). Analiza rozmów i tekstów. Tłum. A. Figiel. W: N. K. Denzin, Y. S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (s. 325–350). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Perie, M., Scott, M., Gong, B. (2009). Moving Toward a Comprehensive Assessment System: A Framework for Considering Interim Assessments. Educational Measurement: Issues and Practices, 3, 5–12. https://doi.org/10.1111/j.1745-3992.2009.00149.x
Półturzycki, J. (1999). Dydaktyka dla nauczycieli. Wydawnictwo Adam Marszałek.
Racinowski, S. (1966). Problemy oceny szkolnej. PZWS.
Rapley, T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów (tłum. A. Gąsior-Niemiec). Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rodziewicz, E. (1994). Wiedza – teorie – orientacje edukacyjne. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Socjologia Wychowania, 12, 61–72.
Rutkowiak, J. (2009). Wielość paradygmatów dydaktyki a wspólny mianownik realności życia. Ku pytaniom o przekłady międzyparadygmatyczne. W: L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko (red.), Paradygmaty współczesnej dydaktyki (s. 27–39). Oficyna Wydawnicza Impuls.
Sajdak, A. (2013). Paradygmaty kształcenia studentów i wspierania rozwoju nauczycieli akademickich. Teoretyczne podstawy dydaktyki akademickiej. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Silverman, D.(2008). Prowadzenie badań jakościowych. Tłum. J. Ostrowska. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Słownik języka polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl/sjp/szukaj/artefakt, 20.10.2022.
Sołtys, D., Szmigiel, M.K. (1999). Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie diagnozy edukacyjnej. Wydawnictwo Zamiast Korepetycji.
Sośnicki, K. (1973). Teoria środków wychowania. Nasza Księgarnia.
Sośnicki, K. (1959). Dydaktyka ogólna (wyd. 2). Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szyling, G. (2020). Przeoczony dyskurs, czyli rzecz o konstruktywizmie i (z)marnowanych szansach oceniania wczesnoszkolnego. Problemy Wczesnej Edukacji, 4, 142–143. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.51.11
Szyling, G. (2018). Ku różnorodności w ocenianiu szkolnym. Od diagnozy do perspektyw zmiany. W: B. Niemierko, M. K. Szmigel (red.), Wspomaganie rozwoju kompetencji diagnostycznych nauczycieli (s. 49–62). Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Szyling, G. (2015). Uczniowskie poczucie sprawstwa a praktyki oceniania we wczesnej edukacji, Studia Pedagogiczne, LXVIII, 105–124.
Szyling, G. (2013). Obiektywizm i sprawiedliwość – (nie)wygodne kategorie szkolnego oceniania. W: M. Dudzikowa, K. Knasiecka-Falbierska (red.), Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej (s. 255–272). Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szyling, G. (2011). Nauczycielskie praktyki oceniania poza standardami. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Szyling, G. (2010). Ocenianie kształtujące, czyli o niejednorodności. W: B. Niemierko, M.K. Szmigel (red.), Teraźniejszość i przyszłość oceniania szkolnego (s. 118–129). Polskie Towarzystwo Diagnostyki Edukacyjnej.
Szyling G. (2008). Wybrane aspekty funkcji motywacyjnej oceny widzianej z perspektywy uczniów i nauczycieli. Edukacja. Studia. Badania. Innowacje, 1, 23–33.
Tłuściak-Deliowska, A., Czyżewska, M. (2020). Tu chodzi o wspieranie mojego ucznia... czyli studium teoretyczno-empiryczne o ocenianiu kształtującym i klimacie szkoły. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Witkowski, L. (2013). Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Historia, teoria, krytyka. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Grażyna Szyling
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
